Hoàng Mai Huế có nguồn gốc từ hàng trăm năm trước và đã được ghi lại trong nhiều tài liệu lịch sử. Trong cuốn "Đại Nam Nhất Thống Chí", ở phần về hoa (sản vật địa phương) trong kinh đô (Huế), có nhắc đến hoa Hoàng Mai, thường được gọi là hoa mai vàng, với thuật ngữ thực vật là Lạp mai. Những câu chuyện về hoa mai vàng đã được thêu dệt từ thời vua Nguyễn Hoàng khi ông chinh phục Ô Châu vào năm 1558, và thú chơi mai vàng có thể đã xuất hiện ở Huế hơn 700 năm trước, trùng với sự ra đời của Thuận Hóa. Cuốn sách "Trang trí trên y phục của triều Nguyễn từ năm 1802-1945" ghi nhận rằng hình ảnh hoa mai vàng năm cánh là một họa tiết trang trí phổ biến trên y phục của triều đình. Ngoài ra, Hoàng Mai Huế được khắc họa trong các công trình kiến trúc ở Huế và gắn liền với các địa điểm lịch sử và tâm linh. Với bản chất quý phái, Hoàng Mai đóng một vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa của Huế.
Bạn có thể tham khảo bài viết: mai vàng giá sỉ
Hoàng Mai Huế có những đặc điểm đặc trưng như mầm xanh, cành dày đặc (còn được gọi là dăm chi), cuống hoa ngắn, hoa vàng đậm năm cánh với cánh hoa có viền lượn sóng, bề mặt phẳng, cánh xếp chồng lên nhau, và mùi hương nhẹ nhàng độc đáo.
Những đặc điểm và danh tiếng độc đáo của Hoàng Mai Huế xuất phát từ các điều kiện địa lý tự nhiên và kinh nghiệm trồng trọt truyền thống của người nông dân địa phương.
Nằm trong vành đai nhiệt đới của Bắc Bán Cầu, với bức xạ dồi dào, tỉnh Thừa Thiên Huế có nhiệt độ cao phù hợp cho sự phát triển của Hoàng Mai. Trong khi tháng Sáu, tháng Bảy, và tháng Tám (thời kỳ tạo chồi hoa) là mùa mưa ở phía Bắc (Yên Tử) và phía Nam (Vĩnh Long), thì ở Thừa Thiên Huế, những tháng này lại trải qua thời tiết khô nóng. Với nhiều ánh nắng mặt trời và nhiệt độ cao, quá trình trao đổi carbohydrate diễn ra mạnh mẽ, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phân hóa chồi hoa. Khi những cơn mưa đầu mùa đến, quá trình phát triển dẫn đến tạo chồi hoa diễn ra suôn sẻ.
Trong khu vực địa lý, giống mai vàng đẹp nhất được trồng trên đất có kết cấu nhẹ, với cát chiếm ưu thế, đảm bảo khả năng thoát nước tốt—một đặc điểm quan trọng cho cây mai vàng, vốn nhạy cảm với ngập úng và cần đất thoáng. Đất giàu mùn, có nguồn gốc từ phù sa của các lưu vực sông trong tỉnh và thường được trộn với hàm lượng hữu cơ cao. Hàm lượng mùn cao giúp cải thiện khả năng thoát nước và giữ ẩm cho cây, đồng thời cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển của cây, đặc biệt là cho sự phát triển của cành, dẫn đến cành dày hơn (dăm chi dày). So với đất mai vàng ở Vĩnh Long, hàm lượng kali sẵn có trong đất Hoàng Mai Huế cao hơn, đảm bảo chất lượng ổn định của hoa Hoàng Mai Huế với màu sắc và mùi hương đặc trưng. Ngoài ra, khi so sánh với đất ở Bình Định và Vĩnh Long, hàm lượng sắt trong đất mai vàng của Thừa Thiên Huế thấp hơn. Lưu huỳnh, góp phần vào mùi hương của hoa, cao hơn ở Huế, tạo ra mùi thơm dịu nhẹ đặc trưng của Hoàng Mai Huế.
Các đặc điểm và chất lượng đặc biệt của Hoàng Mai Huế không chỉ bị ảnh hưởng bởi các điều kiện địa lý tự nhiên mà còn bởi các yếu tố kỹ thuật ổn định. Để đảm bảo các đặc điểm độc đáo của Hoàng Mai Huế, người trồng địa phương chọn lựa những cây mẹ khỏe mạnh và nhân giống chúng bằng hạt trong phạm vi tỉnh Thừa Thiên Huế.
Người trồng Hoàng Mai Huế rất cẩn thận khi chuẩn bị đất cho trồng trọt. Dù trồng trong vườn hay chậu, Hoàng Mai Huế nên giữ khoảng cách với các loại cây mai khác để tránh thụ phấn chéo, giữ nguyên các đặc điểm độc đáo của nó.
Đối với Hoàng Mai trong chậu, một điểm đặc biệt ở Thừa Thiên Huế là tỷ lệ cát trong hỗn hợp đất cao hơn nhiều (30% cát) do điều kiện tự nhiên khắc nghiệt với lượng mưa cao hơn khoảng ba lần so với Vĩnh Long và gấp đôi so với Yên Tử. Tỷ lệ cát tăng giúp cải thiện khả năng thoát nước.
Hoàng Mai Huế thường có tốc độ tăng trưởng chậm hơn so với các loại cây mai vàng từ các khu vực khác (như Bình Định và Vĩnh Long). Ví dụ, một cây Hoàng Mai Huế 5 tuổi thường có kích thước của một cây mai vàng 2 tuổi từ các khu vực khác. Do đó, những người trồng ở Huế chỉ tỉa cành để giữ hình dạng mong muốn, tránh tỉa quá nhiều, điều này thường phổ biến ở Vĩnh Long và Bình Định. Cách tiếp cận bảo tồn hơn với việc tỉa cành giúp giữ gìn hình dạng đặc trưng của Hoàng Mai Huế trong khi đảm bảo các đặc điểm hoa độc đáo và cành dày hơn.
Không giống như các khu vực khác, nơi sử dụng phân bón NPK phổ biến, ở Thừa Thiên Huế, người trồng hạn chế sử dụng phân bón vô cơ để bảo vệ cả cây và đất. Phân bón hữu cơ được sử dụng phổ biến, đặc biệt là trong giai đoạn quan trọng của việc tạo chồi hoa (từ tháng Sáu đến tháng Chín âm lịch). Có ba giai đoạn quan trọng cho việc bón phân hữu cơ trong khu vực địa lý: đầu tháng Hai (âm lịch) với phân bón hữu cơ giàu nitơ; khoảng tháng Sáu-Tháng Bảy với phân bón hữu cơ giàu photpho; và khoảng tháng Chín-Tháng Mười với phân bón hữu cơ giàu kali.
Kỹ thuật làm nở hoa thủ công của Huế tránh sử dụng các chất kích thích nở hoa hóa học. Người trồng sẽ tỉa hết lá trong vòng một đến ba ngày từ 30 đến 45 ngày trước Tết Nguyên Đán, tùy theo dự đoán thời tiết (nắng, mưa, ấm, lạnh) và tình trạng cây (nếu chồi chưa phát triển đầy đủ, lá sẽ bị loại bỏ sớm hơn; nếu chồi chắc chắn, tỉa lá bị trì hoãn). Quy trình này đảm bảo Hoàng Mai nở đều vào dịp Tết và giữ nguyên các đặc trưng độc đáo của sản phẩm. Thời gian tỉa lá ở Huế khác với các khu vực khác như Vĩnh Long và Bình Định, nơi thường tỉa lá khoảng 20 ngày trước Tết Nguyên Đán.
Sự kết hợp giữa các yếu tố tự nhiên và phương pháp sản xuất truyền thống đã tạo ra danh tiếng và các đặc trưng độc đáo của .
Khu vực địa lý bao gồm: Thành phố Huế, Thị xã Hương Trà, Thị xã Hương Thủy, Huyện A Lưới, Huyện Nam Đông, Huyện Phong Điền, Huyện Phú Lộc, Huyện Phú Vang, và Huyện Quảng Điền trong tỉnh Thừa Thiên Huế.